Ekonomide sıkılaşma büyümeyi frenledi
Seçim sonrası ekonomide artan sıkışama tedbirleri ile büyüme fren yaparak 2024’ün ikinci çeyreğinde beklentilerin altında gerçekleşti. Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan verilere göre Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) 2024 yılının ikinci çeyreğini kapsayan nisan, mayıs ve haziran aylarında yüzde 2.5 arttı. Piyasa beklentilerinin yüzde 3 ve üzeri olduğu büyüme ikinci çeyrekte bir önceki çeyreğe göre yüzde 0.1 oranında gerçekleşerek, ekonomistlerin dile getirmeye başladı stagflasyon tartışmalarını da güçlendirdi.
SANAYİDE AĞIR KAYIP
Gayrisafi Yurt İçi Hasıla tahmini, 2024 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 78.6 artarak 9 trilyon 949 milyar 792 milyon TL oldu. GSYH’nin ikinci çeyrek değeri dolar bazında 308 milyar 158 milyon olarak gerçekleşti. Önceki çeyrekte özellikle seçim harcamaları ve yeniden zirve tırmanışı yapan enflasyon etkisi ile revize edilen rakamlara göre yüzde 5.3’lük bir büyüme gerçekleşmişti. Pek çok öncü göstergenin sıfır noktasına yaklaştığı ikinci çeyrekte, sektörel bazda en büyük kan kaybı sanayide gerçekleşti. Sanayi üretiminde ilk 6 ayda yaşanan yüzde 4.7’lik düşüş ile birlikte ikinci çeyreğinde sanayi yüzde 1.8 daraldı. Son iki yılın en düşük sanayi performansı izlenirken, diğer sektörlerin büyümeye katkısında da büyük yavaşlama görüldü. TÜİK verilerine göre, diğer hizmet faaliyetleri yüzde 7.4, bir önceki çeyrekte yüzde 11 büyüyen inşaat yüzde 6.5, tarım sektörü ile gayrimenkul faaliyetleri yüzde 3.7’lik büyümeye imza attı. İşgücü ödemeleri 2024 yılı ikinci çeyreğinde yüzde 112.4 artarken, işgücü ödemelerinin Gayrisafi Katma Değer içerisindeki payı yüzde 40.8 oldu. Bu bir önceki çeyrekte yüzde 41.7 seviyesindeydi.
NE DEDİLER?
‘Kötüleşme 2025 yılında da sürecek’
Verileri değerlendiren Ekonomist Murat Kubilay, 2025’te de kötüleşmenin sürebileceğini belirterek, “2023’ün kaybedeni imalat sanayi. Tarım da yine zayıf seyirde. Bu iki sektörde Türkiye güçlenmeden yüksek teknoloji vb. konuşmak gerçekçi olmaz. Bu alanlarda 2024’te durum kötüleşip 2025’te de sürecek. Kur-faiz dengesini doğru kurmazsanız ne üretim artar ne dış açıklar kapanır” dedi.
İşsizlikte tırmanış uyarısı
Büyümede yaşanan sert frenin işsizlikte de kötü sonuçlar doğuracağını kaydeden Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu ise şu açıklamayı yayınladı: “Ücretleri ve alım gücünü bastırmayı hedefleyen hükümetin ekonomi politikası büyümeyi sert biçimde düşürdü. Büyümedeki yavaşlamaya paralel olarak önümüzdeki aylarda işsizlikte tırmanış çok muhtemel!”
Ekonomi 1.2 trilyon doları aştı
Yıllıklandırılmış olarak bakıldığında ise ekonomi 1.2 trilyon doları aşarken, kişi başına düşen milli gelir ise 13.866 dolar olarak tahmin edildi. Hane halklarının nihai tüketim harcamaları 2024 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 1.6 arttı. Devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 0.7, gayrisafi sabit sermaye oluşumu ise yüzde 0.5 arttı. Dış talep görünümüne bakıldığında ise ihracat büyümesi neredeyse sıfır düzeyinde gelirken, ithalatın da tüketime paralel olarak yüzde 5.7 gerilediği görüldü.
Bakandan denge yorumu
Açıklanan verilerin ardından sosyal medya hesabından bir değerlendirme yapan Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, kırılganlıkların önemli ölçüde azaltıldığı zorlu bir dönemin geride bırakıldığını kaydetti. Denge vurgusu yapan Şimşek, “Büyümede dengelenme başladı, cari açık daraldı, risk primi azaldı, dış kaynak girişleri arttı, rezervler iyileşti ve dezenflasyon sürecine girdik. Bugün açıklanan ikinci çeyrek büyüme verilerine göre iç talebin büyümeye katkısı 1.2 puana gerilerken, net dış talebin pozitif katkısı 1.3 puan oldu” dedi ve yakın zamanda 2025-2007 yıllarına ait Orta Vadeli Programı paylaşacaklarını açıkladı.
